ساز توبا

توبا چطور سازی ست؟

ساز توبا (tuba) نوعی ساز برنجیه که اندازه بزرگ و صدای قوی ای داره. این ساز از لوله های پیچ دار عمودی، سه یا چهار سوپاپ، یک سوراخ مخروطی پهن، شیپوری و یک دهانی فنجانی شکل تشکیل شده. بخش های مختلف توبا با استفاده از تکنیک های استاندارد و از برنج قابل تراش طی فرایندی فرم گرفتن و خم شدن. این ساز برای اولین بار در اوایل قرن نوزدهم اختراع شد تا صدای باس هم به گروه ساز های برنجی اضافه بشه.

معرفی ساز توبا

توبا جز ساز های بادی برنجی به حساب میاد. وقتی هوا از طریق شیپوری ساز خارج میشه، صدای رسایی به گوش می رسه. صدایی که شنیده میشه، مستقیما با طول لوله ای که هوا از اون خارج میشه، ارتباط داره.

با گرفتن سوپاپ ها، طول لوله کوتاه و بلند میشه و لحن صدا تغییر می کنه. در یک ارکستر، توبا برای تولید پایین ترین نت ها مورد استفاده قرار می گیره.  اغلب از توبا برای نواختن نت های استکاتو سولو سریع استفاده میشه اما توانایی اجرای ملودی های ساستین یا مستمر هم با این ساز وجود داره.

تاریخچه ساز توبا

سیر تکاملی توبا اوایل قرن نوزدهم شروع شد.  افیکلید نوعی شیپور کلید دار بود که ظاهرا می تونست صدا هایی به بمی نت F تولید کنه. برای برآورده کردن خواسته رهبران ارکستر و توجه به ذائقه اون ها، به یک ساز برنجی سوپاپ دار نیاز بود تا بتونه نت های پایین رو بنوازد. به همین علت هم توبا اختراع شد.

در سال 1835 اولین ساز توبا باس توسط یوهان گوتفرید موریتز (سازنده ساز) و ویلهایم وایپراخت (رهبر ارکستر) ثبت اختراع شد. این ساز به دلیل اینکه به نوع جدیدی از شیر پیستونی کوتاه به نام پمپ برلینی مجهز بود، کاملا با افیکلید کلید دار فرق داشت. نمونه اولیه توبا با نوع مدرن اون متفاوت بود اما ویژگی های اساسی مشترکی با هم داشتن. 5 سوپاپ داشت که می تونست نواک ساز رو پایین بیاره. بدنه برنجی و اتصالات نقره ای هم داشت.

تاریخچه ساز توبا

 در مرحله بعد، موریتز و ویپراخت ساز پیشرفته تری به نام بمباردون رو ساختن. این ساز به طور کلی شبیه افیکلید بود با این تفاوت که سوپاپ داشت. طی چندین سال از سوپاپهای چرخان به جای سوپاپهای پمپی برلینی استفاده شد. در سال 1845 آدولف ساکس گروهی از ساکس هورن ها که گستره آوایی سوپرانینو تا کنتراباس را پوشش می دان رو به ثبت رسوند. این سازها از این نظر که گستره آوایی بسیار پایینی داشتن خیلی شبیه به توبای امروزی بودن.

در سال 1849 هلیکون باس عرضه شد. این ساز لوله های باریک مارپیچی داشت و طوری طراحی شده بود تا روی شانه نوازنده قرار بگیره . این ساز اولین بار به خاطر سبکی و راحتی در حمل و نقل در گروه موسیقی ساز های بادی برنجی Great Britain محبوبیت پیدا کرد. در دهه 1760 رهبر ارکستر معروف آمریکایی ، جان فیلیپ سوزا، به شرکت چارلز جرارد کان سفارش تولید یک نسخه مخاطب پسندتر هلیکون رو داد. این ساز بعد

به عنوان سوزافون شناخته شد.

وقتی توبا برای اولین بار معرفی شد، به سرعت جایگزین افیکلید در گروه ها و ارکستر های آلمان شد. زمان زیادی طول کشید تا این ساز در باقی کشور ها مخصوصا انگلیس و فرانسه با استقبال رو برو بشه. تا سال 1880 توبا به یک ساز باس برنجی استاندارد تبدیل و افیکلید منسوخ شد.

طراحی ساز توبا

طراحی کلی توبا نسبت به روز های اول کمی تغییر کرده. توبا در حال حاضر یک ساز حجیمه که یک شیپور بزرگ به قطر 35.5 تا 76.2 سانتی متر داره. لوله اصلی به صورت یک لوله مارپیچ بیضی به همراه شیپوری به سمت بالا است که انواع مختلفی داره. مثلا سوزافون؛ سازی با شکل مدور هست که یک شیپور رو به جلو داره. شیپور های بعضی از توبا ها هم به سمت چپ یا راسته. موقعیت قرارگیری شیپور بسیار مهمه چرا که روی کیفیت کلی صدایی که ساز تولید می کنه، تاثیر می ذاره.

اکثر توبا ها چهار سوپاپ دارند که از نوع پیستونی هستن. با این وجود ساز های خاصی هم هستن که دو تا شش سوپاپ دارن. سوپاپ های چرخان هم در برند های خاص این ساز به کار میرن. این سوپاپ ها سریع تر از شیپور های پیستونی عمل می کنن اما مقاومت کم تری دارن. این ساز دهانی فنجانی شکل بزرگی هم داره. توبا ها با 5 کلید مختلف یعنی B فلت دابل، C دابل، E فلت، F و شیپور کنتراباس G دابل در دسترس هستن.

مواد اولیه

مواد اولیه برای ساخت توبا های استاندارد معمولا فلز برنجه. برنج آلیاژیه که از مس و روی تشکیل شده. فلزات دیگه ای که ممکنه برای تغییر ویژگی های این ساز مورد استفاده قرار بگیرند، قلع و نیکل هستن. رایج ترین فلز مورد استفاده در ساخت این ساز ، برنج زرده که حاوی 70 درصد مس و 30 درصد روی هست .

این ماده زرد رنگ، چکش خوار و انعطاف پذیره. در صورتی که لازم باشه ویژگی های این ساز تغییر کنه، از سایر انواع برنج هم استفاده می شه. مثلا برنج طلایی- قرمز که 80 درصد مس و 20 درصد روی هست رنگ طلایی بیشتری به ساز می ده و صدایی که تولید می کنه ، کمی متفاوت خواهد بود. از برنج نقره ای هم که شامل مس، روی و نیکل هست، استفاده می شه.

وجود روی در برنج باعث به وجود اومدن آلیاژی می شه تا در دما های پایین تر بشه با اون کار کرد. بعضی از تولیدکنندگان سفارشی از ترکیب خاصی برای بخش های مختلف توبا استفاده می کنن.

علاوه بر برنج ، فقط از چند فلز دیگه میشه برای ساخت توبا استفاده کرد. در برخی موارد سطوح خاصی در ساز مثل سوپاپ ها یا لوله های کشویی، با کروم یا آلیاژ نیکل پوشونده شده ان. این پوشش باعث کم شدن اصطکاک شده و کمک می کنه تا قطعات آزادانه تر حرکت کنن.

طی مراحل ساخت، از فرایند ذوب و جوش برای متصل کردن لوله های مختلف استفاده میشه. برای کاهش احتمال آسیب، نمد های حلقوی در جاهایی که دکمه سوپاپ باید در اون جا قرار بگیره، گذاشته می شه. برای تزئین از ماده ای مثل مروارید روی دکمه سوپاپ استفاده می شه .

چند واقعیت جالب در مورد توبا

با این که توبا ساز اصلی ارکستر ساز های بادی برنجیه، اما بیشتر مردم در مورد اون اطلاعات کمی دارن. مطمئنا اگر با چند واقعیت جالب در مورد تاریخچه و کاربرد اون آشنا بشید ، دیدتون نسبت به این ساز عوض میشه یا حداقل اطلاعات تون تکمیل میشه.

• توبا توسط ویلیام فردریک ویپراخت و یوهان گوتفرید موریتز در 12 سپتامبر 1835 اختراع شد.
• توبا (Tuba) یک واژه لاتین و به معنای ترومپت یا شیپور است.
• توبا ها به ارکستر معرفی شدند تا جایگزین افیکلید ، ساز کلید دار دوره رنسانس شوند.
• افیکلید فاکتور های لازم برای این که جایگزین توبا در ارکستر شود را داشت اما یک کمپین موفق بازاریابی با معرفی توبا به عنوان یک ساز به روز، به زور جایش را گرفتند.
• توبا چیزی فراتر از این است که برای تقویت قدرت باس ساز های زهی و بادی چوبی باس در کنار آن ها استفاده شود. نمونه های معروف این کنسرت ها رالف وان ویلیامز، جان ویلیامز و ادوارد گرگسون است .
• شیپور توبا های ابتدایی به سمت جلو تغییر حالت داد تا هنگام ضبط، صدای این ساز آسان تر شود.
• این ساز گستره آوایی متنوعی؛ از باس عمیق توبا های ساب کنتراباس های بسیار کمیاب گرفته تا توبای تنور با نواک بسیار بالاتر را شامل می شود.
• گروه های مارش از توبایی با طراحی مخصوص که حمل راحت تری هم دارد، استفاده می کنند . این توبا های مارش برای تکیه؛ روی شانه نوازنده قرار می گیرند و شبیه ترومپت های بزرگ هستند.

در آموزشگاه سیحون همراه با مجرب ترین اساتید در زمینه موسیقی ، بهترین روند یادگیری برای شما ترسیم خواهد شد .

در آپارات نیز همراه ما باشید .