با ساز زایلوفون بیشتر آشنا شوید

زایلوفون به انگلیسی (xylophone) سازیه که تنوع بسیار زیادی داره و اولین تجربه شناخت و اجرای نت های موسیقی برای کودکان معمولا با این ساز به دست میاد. البته زایلوفون از اون دسته ساز هاییه که اگه توسط یک نوازنده ماهر نواخته بشه، هیجان انگیزترین و باور نکردنی ترین موسیقی که تا به حال نواخته شده رو خلق می کنه.

این ساز پرکاشن قابلیت اجرای طیف گسترده ای از استثنائات موسیقی مثل یک قطعه تکراری یا line در گروه نوازنده های ساز های پرکاشن، Groove ها (یا همون درک و احساسی که از یک ریتم به دست میآد) و سولو های جاز و ریتم هایی که همراه آهنگ های پاپ یا پراگرسیو راک های حماسی هستند رو داره. با این حال، استفاده از این ساز برای مواردی که گفته شد ، معمولاً نادیده گرفته میشه.
ما در این مقاله قصد داریم تمام چیز هایی که لازمه برای نواختن این ساز پرکاشن پرکاربرد بدونید رو بررسی کنیم پس با سیحون همراه باشید.
به تاریخچه زایلوفون هم نگاهی خواهیم انداخت و همچنین انواع مختلف این ساز که ممکنه به نواختنشون علاقه مند بشید. به علاوه تعدادی از الهام بخش ترین نوازنده های زایلوفون و معروف ترین اجراهاشون رو معرفی خواهیم کرد. بعضی از تکنیک هایی که برای نواختن زایلوفون به اون ها نیاز دارید رو آموزش میدیم.

زایلوفون چه سازیه؟

خب، زایلوفون چیه؟ گرچه احتمالاً تعریف اولیه ای از این ساز در ذهن تون هست اما بد نیست بدونید که در واقع دو تعریف متفاوت از این ساز وجود داره که یکی خیلی خاص تر از دیگریه. به طور کلی، ما از اصطلاح زایلوفون برای اشاره به هر ساز کوبه ای که در اون چند میله چوبی کنار هم چیده شده، استفاده می کنیم. در نتیجه سازهایی مثل ماریمبا، بالافون، ویبرافون و . . . هم توی این دسته بندی قرار می گیرن.
با این حال، اگر از یک متخصص یا نوازنده سازهای کوبه ای یک ارکستر بپرسید، تعریف دیگه ای از زایلوفون خواهید شنید. از نظر اونها زایلوفون به معنای خاص اون، سازیه که کاملا با ماریمبا فرق داره و تنها شباهت شون استفاده از مالت یا چکش برای نواختنه.

در زیر هر کدوم از میله های افقی ماریمبا لوله های عمودی یا تشدیدکننده وجود داره در حالی که در زایلوفون این طور نیست. به همین خاطر این دو ساز اختلاف معنا داری از نظر صدا با هم دارن یعنی صدای زایلوفون خیلی خیلی زیرتر و خشک تر از ماریمبا ست. با این حال همه ساز های ذکر شده از جمله گلوکنسپیل، از خانواده ایدئوفون ها هستن. در ایدئوفون ها صدا با ارتعاش کل اِلِمانی که به آن ضربه زده شده، تولید می شود. زایلوفون ها همیشه از چوب ساخته میشن و نوع فلزی این ساز به متالوفون معروفه. در نتیجه، با این که شباهت های زیادی بین خانواده ساز های پرکاشن کوک ثابت وجود داره اما ساز های کوبه ای ارکستر رو باید از این گروه جدا دونست چون که دقت کیفیت صدای هر کدوم با دیگری متفاوته.

تاریخچه زایلوفون

شما می تونید به طور جداگانه در مورد ماریمبا تحقیق کنید اما این ساز از نظر تاریخی با زایلوفون اشتراکات زیادی داره.
ما سه سناریوی مختلف در مورد تاریخچه زایلوفون که مربوط به آسیا، آفریقا و اروپا ست رو در اختیار داریم. قدیمی ترین نسل این ساز احتمالاً مربوط به جنوب شرقی آسیاست، یعنی جایی که تصور میشه در اونن موسیقی سنتی مردم جاوه و بالی یا همان گامِلان به مدت هزاران سال رواج داشته. به همین ترتیب، شواهدی وجود داره که نشون میده در همین مدت زمانی، از ساز هایی مشابه با زایلوفون در چین استفاده شده. و از اون جا که ما اطلاعات زیادی در مورد این ساز های خاص داریم، این احتمال وجود داره که از ساز های کوبه ای مشابه در کل منطقه استفاده شده باشه.

بعضی از مورخان موسیقی ادعا می کنن این ساز از چین به آفریقا نقل مکان کرده، که لزوماً درست نیست چون احتمالاً یک سری ساز های پرکاشن در غرب آفریقا وجود داشته که شبیه کوبه ای های موجود در آسیا بوده. البته باز هم ما به طور قطعی نمی تونیم اظهار نظر کنیم. اولین زمزمه ها در مورد وجود این ساز در اروپا به خیلی بعدتر از زمان ظهور زایلوفون در آسیا و آفریقا، یعنی قرن شانزدهم در آلمان بر می گرده. اما شواهدی هم وجود داره که نشون میده این ساز ها در اروپای شرقی هم وجود داشتن. کامیل سن سانس، آهنگساز فرانسوی دوره رمانتیک برای اولین بار از زایلوفون در یک قطعه موسیقی کلاسیک استفاده کرد.

انواع مختلف زایلوفون

سابقه طولانی این ساز نشون میده که زایلوفون انواع مختلفی داره. ما قبلاً به چند مورد از اون ها اشاره کردیم. بالافون یکی از قدیمی ترین انواع زیلوفون و یک ساز آفریقای غربیه که معمولاً از بیست و یک کلید مختلف ساخته میشه. این کلید ها معمولاً با بند های چرمی روی یک قاب چوبی چسبونده میشن.
اغلب شنیده ایم گلكنپسیل نوعی زایلوفونه که در واقع اینطور نیست. زایلوفون کلید های چوبی داره در حالی که گلوکنسپیل از جمله سازهایه که از فلز ساخته شده و در دسته متالوفون ها قرار میگیره.
تفاوت بزرگی بین زایلوفون های دیاتونیک، پنتاتونیک و کروماتیک وجود داره. در بخش ساز های کوبه ای ارکستر سمفونیک همیشه از یک زایلوفون کروماتیک استفاده میشه که تمام نت های یک گام کروماتیک از جمله بمل و دیزها رو در اکتاو های مختلف، در بر میگیره. از طرفی زایلوفون های پنتاتونیک و دیاتونیک فقط از نت های یک گام ماژور خاص برخوردارن یعنی گام پنج نتی در نوع پنتاتونیک و هشت نتی در دیاتونیک.

در چه آثاری از زایلوفون استفاده شده؟

خب بیایید نگاهی به برخی از تحسین برانگیزترین اجرا های زایلوفون در جهان موسیقی کلاسیک، جاز و معاصر بندازیم. در این جا خواهید دید که زایلوفون فقط سازی برای بچه مدرسه ای ها نیست، بلکه در دنیای موسیقی از ارکستر ساز های کوبه ای تا موسیقی پاپ هم نقش مهمی بر عهده ی این سازه.

Evelyn Glennie

مستعدترین نوازنده پرکاشن دنیا، اِوِلین گلینی اسطوره موسیقی ارکستر پرکاشن در طول زندگی حرفه ایش با این ساز در تکنوازی ها و ارکستر ها به روی صحنه رفته. این نوازنده و تکنواز فوق العاده که کارش رو حرفه ای شروع کرد از کودکی ناشنوا بوده. با این حال این نقص اون رو متوقف نکرد و مانع انجام کار مهم ش نشد.

Lionel Hampton

یکی از برجسته ترین نوازندگان پرکاشن قرن بیستم، لیونل همپتون در زمان خودش هم چهره سرشناسی در موسیقی جاز بود. او ویبرافون و زیلوفون رو در کنار نوازندگان معروف و برجسته موسیقی جاز نواخت .

Pink Floyd

قبل از آن که پینک فلوید به عنوان بزرگترین گروه راک پراگرسیو انگلستان شناخته بشه ، آهنگ فوق العاده ای رو منتشر کرد که مجموعه ای از ساز ها در اون استفاده شده بود. زایلوفون هم یکی از ساز های به کار رفته در این آهنگه که صدای زیبایی رو ضمیمه اون کرده.

نکاتی در مورد نواختن زایلوفون

یادگیری نواختن زایلوفون ممکن است آسان به نظر برسد. با این حال، اگر می خواهید مهارت های خود را در زایلوفون نوازی رو در حد اولین گلینی برسانید، باید چند نکته را مد نظر قرار بدید. نِیلینگ یا کوبیدن صحیح روی زایلوفون برای پیشرفت در نواختن این ساز خیلی مهم می باشد. به صورت دل بخواهی نمیتوانید مالت رو روی میله ها بزنید. باید طریقه درست نگه داشتن آن ها را بدانید. این یعنی اینکه شما باید قبل از شروع به نواختن، حتما در حالت بدنی آرام و متعادل قرار بگیرید. طوری صاف بنشینید که گوشها بالای شانه هایتان باشند.
نگه داشتن مالت مورد بعدیه. چوب رو با انگشت شست و اشاره خودتان بگیرید، بعد بقیه انگشتانتان را دور چوب حلقه کنید (بپیچونید). مهم ترین اصل در نواختن این ساز آرام و ریلکس ماندن است. اگر آرام نباشید نمیتوانید انعطاف پذیری لازم را برای حرکت دادن مچ ها به دست بیاورید.